Home Up

 DERWEN

 

FFYNNON SARA

(SJ066 517)

 

CRWYDRO FFYNHONNAU SIR DDINBYCH

Yn ei gyfrolau Crwydro Gorllewin Dinbych (1969) a Crwydro Dwyrain Dinbych ( 1961 ) mae'r diweddar Frank Price Jones yn cyfeirio at nifer o ffynhonnau'r sir. Dyma ddyfyniadau o'r ddwy gyfrol sy'n sôn amdanynt:

Ffynnon Sara neu Ffynnon Pyllau Perl, Derwen (tud 52)

Gellir croesi o Dderwen, heibio i'r Capel Methodist yno, i'r ffordd wlad sy'n arwain o Glawddnewydd i Felin y Wig. Yno, gerllaw fferm Pyllau Perl, a ger y drofa i fferm y Braich, mewn anialwch o ddail carn yr ebol a mieri, mae Ffynnon Sara. Gosododd awdurdod gwaith dŵr Birkenhead gamfa goncrid y gellir mynd drosti at y ffynnon. Ffynnon Pyllau Perl yw enw Edward Lhuyd arni, ac awgryma'r Inventory iddi gael ei galw'n Ffynnon Sara ar ôl rhyw wraig a drigai yn y bwthyn gerllaw, sydd bellach wedi diflannu’n llwyr. Yr oedd bri ar ddyfroedd y ffynnon hon ers talwm, am ei rhin i wella'r cancr a'r cryd-cymalau - ffynnon rinweddol yn wir. Yr oedd gan fy nau fab ieuengaf ddefaid ar eu dwylo, a phan euthum â hwy at y ffynnon un tro, mynnodd y ddau geisio cael gwared â hwy trwy ymolchi yn y dŵr. Parhaodd y defaid ar law Rhys am gyfnod, er yn llai, ond diflannodd rhai Alun yn llwyr; efallai bod ychydig fisoedd yn rhagor o brofiad y byd wedi arfogi Rhys yn erbyn yr hen goelion! Ond pan glywodd eu brawd hynaf am yr arbrawf a wnaethant, rhaid oedd iddo yntau gael gweld y ffynnon rinweddol hon hefyd, ac un tro, wrth deithio gydag ef o Gerrig y Drudion i Ruthun, troesom o'r neilltu trwy fferm Foel Fawr, gyda chaniatad caredig Mrs Williams, a thrwy fuarth y Braich hefyd… Pan soniais wrth wraig y ty am Ffynnon Sara, mynnai hi mai dwr Ffynnon Sara a wellodd ei chrudcymalau hi wedi i lawer o bethau eraill fethu.

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 10 Haf 2001

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc

 

Gwyrth Ffynnon Sara

 Clywyd y canlynol wrth ymweld â chymdeithas chwiorydd yn Rhuthun un ddiweddar:

 Roedd merch ifanc o'r ardal ar fin priodi ond roedd yn dioddef o ecsima ar ei dwylo ac ofnai na fyddai modd iddi fedru gwisgo ei modrwy ar y diwrnod mawr. Fe'i cynghorwyd i fynd at Ffynnon Sara ger Derwen i olchi ei dwylo yn y dŵr. Cliriodd yr ecsima a chafodd ddiwrnod bendigedig. Pwy ddywedodd fod yr hen ffynhonnau wedi colli eu gallu i wella? Os oes gennych chi hanes tebyg, rhowch wybod i'r golygydd er mwyn inni gael ei gofnodi yn Llygad y Ffynnon.

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 15 Nadolig 2003 

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc

 

NEWYDDION AM FFYNHONNAU

Ar ymweliad â Ffynnon Sara,( SJ066517) Clawddnewydd yn ddiweddar gwelwyd fod rhywun wedi bod yno a gadael darn o ddefnydd gwyn wedi ei glymu i goeden ger y ffynnon. 

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 20 Haf 2006

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc

 

TAITH O GWMPAS FFYNHONNAU SIR DDINBYCH  

(A HEN SIR FEIRIONNYDD)

Eirlys Gruffydd

 

FFYNNON SARA

(SJ066 517)

 

Ar gais Cymdeithas Hanes Sir Ddinbych bu Ken a minnau’n arwain taith o gwmpas rhai o ffynhonnau’r sir ar ddydd Sadwrn, Medi 16eg. Roedd yn ddiwrnod bendigedig a da oedd hynny gan fod gennym dipyn o waith cerdded a’r ffordd i ambell ffynnon yn ddigon llaith a llithrig, hyd yn oed wedi tywydd sych.

Wedi gadael Cerrigydrudion aethom drwy Lanfihangel Glyn Myfyr i Glawddnewydd a throi i’r lôn gul sy’n arwain oddi yno i bentref Derwen. Cyn cyrraedd daethom at leoliad Ffynnon Sara (SJ066517) ar fin y ffordd. Mae hon yn ffynnon a chanddi faddon o faint sylweddol. Glanhawyd ac adnewyddwyd hi a thacluswyd y tir o’i chwmpas yn ddiweddar ac mae adeiladwaith y ffynnon mewn cyflwr arbennig o dda. Credid bod y dŵr yn gallu gwella crydcymalau a chancr. Gerllaw roedd tyddyn ac ynddo trigai’r wraig a oedd yn gofalu am y ffynnon. Yn aml gadawai’r bobl gloff a gafodd wellhad yn y ffynnon eu baglau yn y tŷ fel prawf o effeithiolrwydd dŵr y ffynnon. Llosgodd y bwthyn yn 1860. Cred rhai mai ar ôl yr hen wraig a drigai yn y bwthyn yr enwyd y ffynnon ond cred eraill mai enw Saeren Sant sydd arni. Ef yw sant eglwys Llanynys yn Nyffryn Clwyd. Yn ddiweddar mae pobl wedi bod yn ymweld â’r ffynnon gan adael cerpyn ar y coed gerllaw iddi. Credir bod salwch yn diflannu wrth i’r cerpyn yn pydru. Dyma hen draddodiad a oedd wedi diflannu ers blynyddoedd yn cael ei adfer. Wrth gwrs, arferiad paganaidd ydyw ond un hynod ddiddorol serch hynny.

FFYNNON SARA, DERWEN

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 21 Nadolig 2006

 cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc

 

Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol Cymdeithas Ffynhonnau Cymru

Festri Capel Bethesda, Stryd Newydd, Yr Wyddgrug, 13.7.2019.

 

Gwibdaith y pnawn.

Wedi’r Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol yn y bore, aeth yr aelodau ar wibdaith er mwyn ymweld â thair ffynnon:

a). Ffynnon Degla, Llandegla. Cafwyd fod y ffynnon yn weddol dda ei chyflwr, ond achubodd y Trysorydd (gan fod ganddo esgidiau priodol) y cyfle i dynnu brigau allan ohoni. Mae yno fwrdd gwybodaeth ynghylch defnydd y ffynnon ar gyfer defod iacháu’r “digwydd” neu “glwyf Tegla” (epilepsi), a chanfuwyd yno ddau geiliog plastig. Roedd yno hefyd garpia wedi’u clymu ar frigau’r goeden gerllaw.

b). Ffynnon Sara, Derwen. Cafwyd fod y ffynnon anghysbell ond sylweddol hon mewn cyflwr eithaf da, ond bod angen ei charthu. Anarferol fu canfod yno hen rybudd swyddogol nad yw’r dŵr yn addas i’w yfed.

c). Ffynnon Sulien, Corwen. Cafwyd nad oedd modd mynd at y safle (gw. uchod). Gan fod rhif teleffon y perchnogion yno, gadawyd neges ar eu peiriant ateb yn amlinellu cais y Gymdeithas am fynediad at y ffynnon.

Wedi hynny fe ohiriwyd i’r Rug am baned.

LLYGAD Y FFYNNON   Rhif 47 Nadolig 2019

 cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc

 

Home Up