Ffynhonnau

Y Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol

Canolfan Tan-y-bwlch, Maentwrog, 15.7.2017.

Roedd rhai cyflwynwyr, hyd yn oed academyddion, yn anymwybodol o ffynonellau gwybodaeth nad ydynt yn Saesneg, ac yn cyfaddef nad oeddent wedi ystyried ffynonellau o’r fath oherwydd y golygai hynny ormod o waith a thrafferth iddynt (hyd yn oed ffynonellau Gwyddelig yn Iwerddon!). Gan fod rhai arbenigwyr yn y maes yn Saeson uniaith, tueddent i Seisnigo’r wybodaeth sydd ar gael mewn ieithoedd eraill. Enghraifft o hyn fu cyfeirio at Ffynnon Meddygon ym Myddfai fel “The Physician’s Well”, enw na fu erioed ar y ffynnon honno. Tanlinella hyn pa mor bwysig yw cadw enwau a thraddodiadau brodorol, a chael cymdeithasau fel Cymdeithas Ffynhonnau Cymru sy’n gweithredu trwy’r iaith frodorol.

Cyffredinol

Ardudwy, ffynhonnau	40
Bywyd, dŵr yn anhepgor ar gyfer	15
Cadwch Gymru’n Daclus	38
Deg ffynnon bwysicaf Cymru	38
Dyffryn Conwy a’r Glannau, ffynhonnau	34
Ffermwyr, ffynhonnau a	22
Ffilmio ffynhonnau	17
Ffiniau, ffynhonnau’n dynodi	22
Ffynhonnau Lles, prosiect	38
Penglog, yfed dŵr o	17, 27, 36, 37
Pennant, Thomas	26
Sancteiddrwydd ffynhonnau	15, 29 passim, 30
Sipsiwn, ffynhonnau a	41
The Holy Wells of Wales (Francis Jones)	52
Wellhopper	38, 40
Wellsprings	22, 24

Sir Aberteifi

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Afan	Llanafan, Aberystwyth 11
Ffynnon Ddewi	Ffos y Ffin ger Aberaeron 11
	Aberaeron 27
	Henfynyw 12, 27
	Llanddewibrefi 12
Ffynnon Dyffryn Tawel	Ystrad Fflur 11
Ffynnon Einon	Tregaron 7
Ffynnon Elwad	Tregaron 7
Ffynnon Fadog	Penmorfa 12
Ffynnon Fair	Llanfair Trefhelygen 16
	Llangrannog 3, 7, 8, 12
	Llangynllo 16
Ffynnon Ffraid	*Swyddffynnon 1†, 2, 7, 9† 17†**
Ffynnon Fihangel	Llanfihangel Genau’r Glyn 36*
Ffynnon Garon	*Tregaron 7, 8, 9, 12, 17, 52**
Ffynnon Geitho	Llangeitho 27
Ffynnon Gloch	Llanarth 7†, 8
Ffynnon Goch	Llynnoedd Teifi 11
Ffynnon Gorswgan	Llanilar 20*
Ffynnon Graig Goch	Aberystwyth 39
Ffynnon Groes	Llangrannog 12
Ffynnon Gybi	*Llangybi 1, 2, 3, 12, 17* 29**
Ffynnon Gymmyrch	Aberystwyth 39
Ffynnon Leucu	Llanwenog 10
Ffynnon Llygaid	Ystrad Fflur 11
Ffynnon Meredith	Llanbadarn Fawr 36*
Ffynnon Mitchell	Cwmystwyth 11
Ffynnon Non	Llan-non 12
Ffynnon Oer	Capel Seion, Aberystwyth 11
Ffynnon Plas Gogerddan	Aberystwyth 24*
Ffynnon Rinweddol	Aberaeron 16
Ffynnon Sanctaidd	Gw. Ffynnon Fihangel
Ffynnon Twlc yr Hwch	Aberystwyth 39
Ffynnon Waedog	Gw. Ffynnon Fadog
Ffynnon Wenog	Llanwenog 10, 12
Ffynnon y Brodyr	Llanwenog 10, 12
Ffynnon y Cymundeb	Gw. Ffynnon Geitho
Ffynnon y Ddôl Gam	Llanddewibrefi 12
Ffynnon y Gors	Llangeitho 12
Ffynnon y Pererinion	Llangwyryfon 12
Ffynnon y Pererinion	Gw. Ffynnon Geitho
Ffynnon y Santes Ffraid	Llan-non 12
Ffynnon y Saint	Gw. Ffynnon Geitho
Ffynnon yr Ancr	Aberystwyth 39
Ffynhonnau Trisant	Pontarfynach 31
Hen Ffynnon y Pentre	Taliesin 20

Sir Benfro

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Brynach	Llanfair Nantgwyn 27
Ffynnon Cwm-glas	Llanfyrnach 26
Ffynhonnau Cwmwdig	Berea 22*
Ffynhonnau Deilo	Llandeilo Llwydiarth 12
Ffynhonnau Fair	Cas-mael 38
Ffynnon Frynach	Cemais 47EU
Ffynnon Gatrin	Rudbaxton 42
Ffynhonnau Gapan	Llanllawer 12†, 22, 27†
Ffynhonnau Gawen / Gofan / Govan	Bosherton 9, 27
Ffynhonnau Gumfreston	Gumfreston 45*
Ffynhonnau Non	Tyddewi 12†, 22, 27, 30*
Ffynhonnau Priordy'r Pill	Aberdaugleddau 11
Ffynhonnau Samson	Llangolman 27
Ffynnon Tomlyn	Cas-mael 38
Ffynnon Wern	Cas-mael 38
Ffynnon yr Offeiriad	Arberth 4
Ffynhonnau Wnda	Llanwnda 27
Nant y lake	Gw. Ffynnon Tomlyn
Saint Owen’s Well	Arberth 43
Saint Govan’s Well	Bosherston 42 - 51

Sir Drefaldwyn

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Armon	*Llanfechain 3, 18, 20**
Ffynnon Cadfarch	Penegoes, Machynlleth 13
Ffynnon Coed y Llan	Llanfyllin 11, 52
Ffynnon Darogan	Meifod 26
Ffynnon Dudur	Darowen 41
Ffynnon Dydecho	*Cemaes 14†, 22**
	Y Foel 12
Ffynnon Ddu	Y Foel 12
Ffynnon Fair	Llanfair Caereinion 11, 12, 17
Ffynnon Fyllin	Gw. Ffynnon Coed y Llan
Ffynnon Gadfan	Llangadfan 12, 14
Ffynnon Glanbrogan	Llanfechain 20
Ffynnon Idloes	Llanidloes 24
Ffynnon Rhigos	Y Foel 12
Ffynnon y Cae Mawr	Llanfechain 20
Ffynnon y Clawdd Llesg	*Meifod 13, 14, 26**
Ffynhonnau Llanfair Caereinion	Llanfair Caereinion 15
Ffynhonnau Madog / Maddox	Llanfair Caereinion 11, 12
Ffynhonnau mewn cartrefi	Llangadfan 4

Sir Ddinbych

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Celc Llys Awel	Abergele 44*
Ffynnon Armon	Llanarmon-yn-Iâl 19
Ffynnon Bedr	Rhuthun 21
	Gresffordd 22
Ffynnon Cae Gwynfynach	Rhuthun 39
Ffynnon Cefnmaenllwyd	Gwyddelwern 33
Ffynnon Cwm Ffynnon	Gweler Ffynnon Ddogmael
Ffynnon Degla	*Llandegla 10, 26,** 47
Ffynnon Drillo	*Llandrillo-yn-Rhos 8, 26, 30, 35, 41**
Ffynnon Dudur	Llanelidan 10, 41
Ffynnon Ddigain	Llangernyw 4, 5
Ffynnon Ddogfan	Gweler Ffynnon Ddogfael
Ffynnon Ddogfael	Llanrhaeadr-ym-Mochnant 33
Ffynnon Ddu	Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch 22
Ffynnon Ddyfnog	*Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch 1, 10, 21, 26, 30, 31, 32, 42, 47**
Ffynnon Elian	*Llanelian-yn-Rhos 10, 11, 12, 15, 26, 26, 28, 29, 34, 35,* 42, 44
Ffynnon Fair Fagdalen	Cerrigydrudion 8, 14, 21*
Ffynnon Farchell	Dinbych 9
Ffynnon Fwrog	Llanfwrog 40
Ffynnon Gatrin	Gresffordd 42
Ffynnon Gemig	*Llansansiôr 1, 4, 5, 6, 7†, 25, 26**
Ffynnon Gynfran	Llysfaen 6, 12, 34, 35
Ffynnon Gynhafal	Llangynhafal 21*
Ffynnon Hen	Dinbych 10
Ffynnon Ifan	Cerrigydrudion 18
Ffynnon Jiwbilî	Ysbyty Ifan 39
Ffynnon Meirchion	Henllan 22
Ffynnon Newydd	Llanrwst 34*
Ffynnon Pen Lladdfa Fain	Ysbyty Ifan 31
Ffynnon Pump Cwrt	Rhuthun 39
Ffynnon Rhydonnen	Llanychan 33
Ffynnon Sara	*Derwen 10, 15, 21, 20, 41,* 47
Ffynnon Siôr	Gweler Ffynnon Gemig
Ffynnon Tŷ Nant	Ysbyty Ifan 28, 31*
Ffynnon Wnnod	Llangwm 3*
Ffynnon y Cneifiwr	Ddinbych 22
Ffynnon y Fuwch Frech	Llansannan 1, 51*
Ffynnon y Pasg	Llanelidan 21
Ffynnon y Priody	Rhuthun 39
Ffynhonnau Ysbyty Ifan	Ysbyty Ifan 4
Pyllau Pwll	Gweler Ffynnon Sara

Sir Faesyfed

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Fair	Pyllalai. 29*
Ffynnon Geiniog	Llansanffraid Cwmdeuddwr 31, 52*
Ffynnon Sant	Rhyd-y-sarnau 29

Sir Feirionnydd

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Badarn	Tŷ Cam 32
Ffynnon Badrig	Dyffryn Ardudwy 40
Ffynnon Beuno	Gwyddelwern 21
	Y Bala 2, 3, 7, 8, 10, 13, 14, 17, 18
Ffynnon Bryn Glas	Trawsfynydd 35
Ffynnon Bryn-gwyn	Llanegryn 20
Ffynnon Brynhyfryd	Trawsfynydd 35
Ffynnon Byseiri	Aberangell 36*
Ffynnon Bryn Uchaf	Llanymawddwy 14
Ffynnon Cadlad	Llanegryn 20
Ffynnon Cleini	Dolgellau 24
Ffynnon Cnidw / Cnydiw	Gw. Ffynnon Gwenhudw
Ffynnon Cors Ddolgau	Dyffryn Ardudwy 40
Ffynnon Crwclis / Croglys	Trawsfynydd 22, 35
Ffynnon Decwyn	Llandecwyn 43*
Ffynnon Dydecho	Llanymawddwy 6, 14
Ffynnon Enddwyn	Llanenddwyn 9, 40*
Ffynnon Erwddwr	Trawsfynydd 22, 35, 40
Ffynnon Fael a Sulien	Gweler Ffynnon Sulien
“Ffynnon Fair”	Aberdyfi 52
Ffynnon Fair	*Dolgellau 20, 21, 23, 24†, 25**
	Maentwrog 42, 43, 43EU*
Ffynnon Fawr	Dinas Mawddwy 14
Ffynnon Fihangel	Ffestiniog 2, 5†§, 7, 8, 42, 43
Ffynnon Frothen	Llanfrothen 45*
Ffynnon Gwenhudw / Gwenhydiw	Dolgellau 11, 20, 24
Ffynnon Las	Trawsfynydd 35
Ffynnon Llannerch-y-nant	Llanegryn 20
Ffynnon Llawr Dolserau	*Llanfachreth 19†, 24**
Ffynnon Llwybr Cul	Trawsfynydd 35
Ffynnon Llygad Ych	Llanegryn 20
Ffynnon Llygaid	Dolgellau 24
Ffynnon Oer	Cwm Dyniewyd, Dinas Mawddwy 14
Ffynnon Owain Glyndŵr	Beddgelert 27
Ffynnon Rewllyd	Trawsfynydd 35
Ffynnon Rhiw’r Cawr	Dinas Mawddwy 14
Ffynnon Sulien	Corwen 5, 21, 47, 47EH*
Ffynnon Tŷ Celyn	Llanegryn 20
Ffynnon Tyddyn Mawr	Dyffryn Ardudwy 40
Ffynnon Wyddor	Gweler Ffynnon Erwddwr
Ffynnon y Berwe	Llanegryn 20
Ffynnon y Bywyd	Cwm Moch 20, 27
Ffynnon y Cae Gwyn	Dinas Mawddwy 14
Ffynnon y Capel	*Llanfachreth 19, 24**
	Llanfihiangel y Traethau 22
Ffynnon y Cwpan Haearn	Ystâd Nannau, Dolgellau 11
Ffynnon y Foel	Llanegryn 20
Ffynnon y Fron	Llanegryn 20
Ffynnon y Fuwch	Llanegryn 20
Ffynnon y Fynwent	Llanegryn 20
Ffynnon y Gaer	Dolgellau 24
Ffynnon y Gloch Felen	Corwen 5
Ffynnon y Gro	Dolgellau 24
Ffynnon y Gwylliaid	Bwlch y Groes, Dinas Mawddwy 14
Ffynnon y Murddwr	Gweler Ffynnon Fawr
Ffynnon y Rheithordy	Trawsfynydd 35
Ffynhonnau’r Ynys	Talsarnau 40
Pistyll Brybwll	Llanegryn 20
Pistyll Tynycoed	Dinas Mawddwy 14

Sir Fôn

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Crochan Llanddwyn	Ynys Llanddwyn 3, 52
Ffynnon Allgo	*Llanallgo 4, 7, 17**
Ffynnon Badell	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Badrig	Borthwen 14
	Llanbadrig 14, 30
Ffynnon Berthlwyd	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Betws	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Bioden	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Bodelwyn	Llanfechell 14
Ffynnon Bryn Goronwy	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Bwlch	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Cerrigceinwen	Cerrigceinwen 5
Ffynnon Cerrigman	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Corwas	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Cyngar	Llangefni 4, 5, 6†, 9, 10, 11
Ffynnon Dafaden	Ynys Llanddwyn 3
Ffynnon Dinas	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Ddwynwen	Ynys Llanddwyn 3, 30, 52
Ffynnon Eilian	Llaneilian 14, 16
Ffynnon Faelog	Llanfaelog 30
Ffynnon Fair	Gw. Ffynnon Ddwynwen
Ffynnon Goch	Gw. Ffynnon Parc Mawr
Ffynnon Gorlas	Llaingoch 5†
Ffynnon Gybi	Caergybi 26, 30, 52
	Clorach 5, 6, 18, 30
	Llannerch-y-medd 6, 17
Ffynnon Gyngar	Llangefni 4, 5, 6†, 9, 10, 11
Ffynnon Jib	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Lord Boston	Gw. Ffynnon Parc Mawr
Ffynnon Llanbedr-goch	Llanbedr Goch11
Ffynnon Mechell	Llanfechell 14
Ffynnon Minffordd	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Oer	Mynydd Bodafon 9
	Llanddona 24, 25
Ffynnon Padrig	Borthwen 14
	Llanbadrig 14
Ffynnon Pant y Garn	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Parc Mawr	Penrhosllugwy 16, 17, 40*
Ffynnon Priordy	Llanerchymedd 6
Ffynnon Redifael	Penmynydd 7, 30
Ffynnon Rhosfawr	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Seiriol	Clorach 5
	Penmon 30*
Ffynnon Tal-y-bont	Llanfechell 14
Ffynnon Trinculo	Llanfechell 14
Ffynnon Tros y Mynydd	Llanfechell 14
Ffynnon Tŷ Hen	Mynydd Mechell 14
Ffynnon Ty'n Ffynnon	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon Wenfaen	Rhoscolyn 27, 30
Ffynnon y Cawr	Gw. Ffynnon Eilian
Ffynnon y Drum	Mynydd Bodafon 9
Ffynnon y Wrach	Caergybi 26
Ffynhonnau Llanfair Pwllgyngyll	Llanfair Pwllgyngyll 24
Ffynhonnau Môn	(Darlith) 43
Ffynhonnau Mynydd Gwyn	Mynydd Bodafon 9
Pwll Bragu	Mynydd Bodafon 9
Pwmp Dŵr	Llanddona 15

Sir Forgannwg

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Barnwell	Lecwydd 48
Cyntwell	Caerau 52
Ffrwd Meurig	Mynydd y Garth 48
Ffynnon Bethlehem	Llanwynno 13
Ffynnon Castell Coch	Tongwynlais 48, 49*
Ffynnon Cefn Bryn (Ffynnon Fair)	Reynoldston 27
Ffynnon Coedrhiglan	Sant Siorys 48†
Ffynnon Daf	*Eglwysilan 23, 50†*
Ffynnon Deilo	Pendeulwyn 48
Ffynnon dreio	Trenewydd yn Notais 41
Ffynnon Dwym	Llanwynno 13
Ffynnon Dwym	Creigiau 48*
Ffynnon Dyllgoed	Llanwynno 13
Ffynnon Ddewi	Llangyfelach 4
Ffynnon Fair	Abercynon 42*
	Crugwyllt 29
	Larnog 48
	Llantrisant 52§
	Llanwynno 13
	*Pen-rhys 2, 5, 10, 29, 30, 33, 34**
	Reynoldston 27
Ffynnon Farug	Y Barri 29
Ffynnon Ffagan Sant	Sain Ffagan 10
Ffynnon Fforch Aman	Cwmllynfell 20
Ffynnon 'ger Y Groes'	Llanishen 4
Ffynnon ‘ger Marcroes’	Marcroes 27
Ffynnon ‘ger Pen-y-bont ar Ogwr’	Pen-y-bont ar Ogwr 27
Ffynnon Gatwg	Pen-tyrch 48, 50*
Ffynnon Gruffydd	Pen-tyrch 48
Ffynnon Gwynno	Gw. Ffynnon Wynno
Ffynnon Hywel	Gw. Ffynnon yr Hofel
Ffynnon Illtud	Llanwynno 13
Ffynnon Ioan	Y Drefnewydd y Notais 27
Ffynnon Lan a Phenrhiwceibr	Llanwynno 13
Ffynnon Lawrens	Sain Nicolas 48
“Ffynnon Llangynwyd”	Llangynwyd 52
Ffynnon Llangynydd	Llangynydd 8*
Ffynnon Llwyn yr Eos	Sain Ffagan 51
Ffynnon Nicholas	Llanwynno 13
Ffynnon Parc Bute	Caerdydd 52
Ffynnon Pen-twyn Isaf	Llanwynno 13
Ffynnon Sain Ffagan	Sain Ffagan 51
Ffynnon Sain Nicolas	Sain Nicolas 48, 50*
Ffynnon Tarws	Gwenfô 48, 49*
Ffynnon Wen	Groes-wen 48
Ffynnon Wen	Llanbedr-y-fro 48
Ffynnon Wen	Yr Eglwys Newydd 52
Ffynnon Wynno	Llanwynno 13
Ffynnon y Brychau	Llandocha Fach 48
Ffynnon y Cefn	Llanwynno 13
Ffynnon y Coed	Gwenfô 48
Ffynnon y Drindod	Llanilltud yng Ngŵyr 5
Ffynnon y Fanhalog	Llanwynno 13
Ffynnon y Fil Feibion.	Llangyfelach 4
Ffynnon y Forwyn	Gw. Ffynnon Fair Llanwynno
Ffynnon y Forwyn Fair Fendigaid	Gw. Ffynnon Fair Crugwyllt
Ffynnon y Gellidawel	Berw Taf 13
Ffynnon y Gigfran	Llangynydd 8
Ffynnon y Glog	Llanwynno 13
Ffynnon y Gwalch Glas	Gw. Ffynnon yr Hebog
Ffynnon y March	Gw. Ffynnon Dwym Llanwynno
Ffynnon y Santes Ann	Llanfihangel y Bont-faen 34*
Ffynnon y Sgubor	Gw. Barnwell
Ffynnon yr Hebog	Pendeulwyn 48
Ffynnon yr Hofel (Ffynnon Hywel)	Gwenfô 48
Ffynhonnau Caerdydd	(Darlith) 44
Ffynhonnau Castell Caerdydd	Caerdydd 52*
Ffynhonnau Pentrebaen, Tyllgoed a Thre-lai	Caerdydd 52*
Ffynhonnau treio	Trenewydd y Notais 41
Ladywell	Yr Eglwys Newydd 52
Llygad y Cyffylogiaid	Gw. Ffynnon Nicholas, Llanwynno
Paddy’s Well	Cilfynydd 9
Pistyll Golau	Radur 48
Pistyll Yfed Caeau Llandaf	Caerdydd 48*
Pistyll Yfed Gerddi’r Faenor	Caerdydd 48*
Pistyll Yfed Parc Buddug	Caerdydd 48*
Pistyll Yfed Treganna	Caerdydd 48, 49
Saintwell	Gw. Cyntwell
Wilderness Well	Gabalfa 52

Sir Frycheiniog

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Cwm-twrch	Cwm-twrch 1*
Ffynnon Gynidr,	Y Clas-ar-Wy 51EU*
Ffynnon Lywelyn	Cilmeri 10*
Ffynnon Maen Du	Aberhonddu 22*
Ffynnon Rinweddol	Trelech 6
Ffynnon y Brandi	Crai 12, 13
Ffynnon y Cwar	Cwmgïedd 12
Ffynnon y Priordy	Aberhonddu 6, 22*

Sir Fynwy

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Bridewell	Llanfaches 28
Ffynnon Angoeron	Mamheilad 16, 28*
Ffynnon Ann	Gw. Ffynnon Rinweddol
Ffynnon Bedr	Llanarth Fawr 16
Ffynnon Chwilgrug	Magwyr 28*
Ffynnon Ddu	Goetre 29
Ffynnon Dewdrig	Matharn 16†
Ffynnon Ffraid	Ynysgynwraidd 16
Ffynnon Gofer	Llanofer 16
Ffynnon Gybi	Llangybi 16†
Ffynnon Illtud	Llanhiledd 28
Ffynnon Isw	Patrisw 29
Ffynnon Meurig	Matharn 16
Ffynnon New Inn	Cross Ash 22*
Ffynnon Oer	Basalaeg 27
Ffynnon Ofuned	Gw. Ffynnon Angoeron
Ffynnon Rinweddol	Tryleg 6, 16†, 22, 33
Ffynnon Rufeinig	Gw. Ffynnon Angoeron
Ffynnon Wen	Gw. Ffynnon Illtud
Ffynnon y Cae Cul	Goetre Fawr 28, 29
Ffynhonnau Llandeilo Bertholau	Llandeilo Bertholau 16
Naw Ffynnon Coed Gwent	Llanfair Iscoed 28

Sir y Fflint

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Asa	Dyserth 26
	Cilcain/Cwm/Yr Wyddgrug 41
Ffynnon Beili	Yr Wyddgrug 41
Ffynnon Beuno	Treffynnon 21, 32
	Tremeirchion 31, 43
Ffynnon Bodelwyddan	Bodelwyddan 22*
Ffynnon Castell Rhuddlan	Rhuddlan 13
Ffynnon Cyff	Licswm 8
Ffynnon Chad	Hanmer 18, 20, 30, 32*
Ffynnon dreio	Cilcain 41
Ffynnon Dysilio	*Yr Wyddgrug 11, 18§*
Ffynnon Ddu	Caergwrle 23
Ffynnon Fair	Is-coed 25, 31, 32
	Rhuddlan 1*
	Wigfair, Llanelwy 2†, 8, 10, 26, 31*
Ffynnon Fedw	Caerwys/Tremeirchion 22
Ffynnon Fihangel	Caerwys 6, 22
	Cilcain 6†, 7†, 8, 9, 13, 14, 17, 23, 41
Ffynnon Gatrin	Yr Wyddgrug 41, 42
Ffynnon Groyw	Ffynnongroyw 41*
Ffynnon Gwenfrewi	*Treffynnon 1, 22, 23, 25, 26, 26, 29, 30, 41,* 49, 49EH§
Ffynnon Leinw	Cilcain 26, 41, 42,
Ffynnon Maes Garmon	Yr Wyddgrug 41
Ffynnon Modlen	Flint 32
Ffynnon Penyffrith	Nannerch 10
Ffynnon yr Ysbryd	Yr Wyddgrug 36
Ffynhonnau Halwynog	Caergwrle 26

Sir Gaerfyrddin

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Antwn	Llansteffan 8, 18, 27, 36, 37*
Ffynnon Beca	Dre-fach 18
	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Beder	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Blaen	Henllan Amgoed ger Hendy-gwyn, 10
Ffynnon Cae Person	Llanddarog 10
Ffynnon Capel	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Capel Begewdin	Porthyrhyd, Llanddarog 8, 9, 29†
Ffynnon Capel Herbach	Porthyrhyd, Llanddarog 9, 29†
Ffynnon Capel Isaf	Maenordeilo 37*
Ffynnon Castell Carreg Cennen	Trap 8, 36
Ffynnon Christmas	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Cybyddion	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Ddyfan	Llandyfan 8, 36
Ffynnon Dafolog	Llansteffan 36
Ffynnon Deilo	Llandeilo Fawr 10, 11, 17†, 37*
	Nantgaredig 10
Ffynnon Diolch i Dduw	Llan-non 37*
Ffynnon Dudur	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Dwrog	Llanddarog 11, 29
Ffynnon Dybïe	Llandybïe 8
Ffynnon Dderw	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Elen	Cydweli 8
Ffynnon Elli	Llanelli 8, 27
Ffynnon Fair	Cydweli 37
	Llangeler a Phenboyr 11, 36
Ffynnon Fihangel	Cydweli 8
Ffynnon Fil Feibion	Dinefwr 18
Ffynnon Frynach	Llanboidy 8
Ffynnon Fforch Aman	Cwnllynfell 20
	Dyffryn Aman 20
Ffynnon Floiddast	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Ffosanna	Cynwyl Elfed 18
Ffynnon Ffraid	Llangeler a Phenboyr 11
	Llan-non 12
Ffynnon Geler	Llangeler a Phenboyr 11, 36
Ffynnon Gellionnen	Dyffryn Aman 20
	Penrhiw-fawr 20
Ffynnon Gwenlais	Llandybïe 10
Ffynnon Gwyddfaen	Llandyfân 10, 15, 17, 30, 37*
Ffynnon Herbach	Llanarthne 8
Ffynnon Hiraeth	Henllan Amgoed ger Hendy-gwyn, 10
Ffynnon Iago	Henllan Amgoed ger Hendy-gwyn, 10
Ffynnon Llanwrtyd	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Llawddog	Llangeler a Phenboyr 11, 36
Ffynnon Lluan	Gorslas 8
Ffynnon Nant y Rhibo	Dinefwr 18
Ffynnon Non	Llan-non 18, 37*
Ffynnon Nonni	Llanllwni 11
Ffynnon Olbri	Llan-y-bri 8
Ffynnon Rhosynnau	Llansteffan 36
Ffynnon Sanctaidd	Llanddarog 8
Ffynnon Sant Clare	Llanarthne 8
Ffynnon Stockwell	Bro Cydweli 8
Ffynnon Sul	Bro Cydweli 8, 18
Ffynnon Sych	Llansteffan 36
Ffynnon Twrog	Gw. Ffynnon Dwrog uchod.
Ffynnon Wichell	*Llangeler a Phenboyr 11, 34,** 51EU*
Ffynnon Y Cawr	Gorslas 8
Ffynnon y Forwyn	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon y Geulan (Goulan) Ddu	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon y Pistyll	Llandyfeiliog 18
Ffynnon y Rhos	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon y Sul	Bro Cydweli 8
Ffynnon Yorath	Llanarthne 8
Ffynnon yr Orfa	Llangeler a Phenboyr 11
Ffynnon Ystyffan Sant	Llansteffan 17
Ffynhonnau (enw fferm)	Yr Hendy-gwyn 10
Ffynhonnau Llanpumsaint	Llanpumsaint 38
Pistyll Dewi	Llanarthne 8, 37
“Pistyll Teilo”	Cydweli 52

Sir Gaernarfon

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Adwy Ddaugae	Llanrug 35
Ffynnon Aelgerth	Llanberis 25*
Ffynnon Aelhaearn	Llanaelhaearn 4, 5, 24*
Ffynnon Aelrhiw	Rhiw 17†, 20, 24, 31, 38, 52
Ffynnon Allt Salem	Pwllheli 12
Ffynnon ar Ddinas Emrys	Beddgelert 27
Ffynnon Arian	Mynytho 29
Ffynnon Bach	Bodfeurig 52EU
Ffynnon Bach	Gw. Ffynnon Mihangel
Ffynnon Baglau	Enlli 4
Ffynnon Barfau	Enlli 4
Ffynnon Bartlett	Tremadog (Ardal y Gest) 19
Ffynnon Baxter	Pwllheli 12
Ffynnon Bedr	Llanbedrycennin 14*
Ffynnon Beris	Nant Peris 26*
Ffynnon Beudy’r Ychain	Porthmadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Beuno	Clynnog Fawr 4,17†,18, 25, 26, 26, 32, 33, 34, 37, 39*
	Gwredog 20, 42
	Pistyll 13*
Ffynnon Bron Llwyd	Gw. Ffynnon Saint, Rhiw
Ffynnon Bron y Gadair	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Bryn Difyr	Bangor 52
Ffynnon Bryniau Gwyddelod	Mynydd Llangygái 52EU
Ffynnon Brynmelyn	Porthmadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Bryn y Garth	Porthmadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Cae Coch `	*Trefriw 18, 34, 41**
Ffynnon Cae Crochan	Bangor 52
Ffynnon Cae Dŵr	Enlli 4
Ffynnon Cae Ffynnon	Tregarth 52EU
Ffynnon Cae Llepa	Bangor 52
Ffynnon Carreg	Enlli 4
Ffynnon Carreg Samson	Porthmadog 11
Ffynnon Carreg y Felin	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Cawdraf	Aber-erch 18
Ffynnon Cegin Arthur	*Llanddeiniolen 3,4, 9, 24, 26,36**
Ffynnon Cefn Cyfanedd	Porthmadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Cefn y Meysydd Isa	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Cil y Llidiart	Tremadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Clawdd Llwyd	Llanrug 35*
Ffynnon Conion	Rhiw 9
Ffynnon Corlan y Geifr	Tremadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Corn	Enlli 4
Ffynnon Cors Tyddyn Oer	Bethel 47EU*
Ffynnon Dalar	Enlli 4
Ffynnon Defaid	Enlli 4
Ffynnon Dolysgwydd	Enlli 4
Ffynnon Dudno	Llandudno 1, 2†, 3
Ffynnon Dudwen	Llandudwen 5§, 24, 28†, 31, 33*
Ffynnon Ddeiniol	Bangor 4, 12§, 21, 30, 38
	Llanddeiniolen 21, 47EU*
	Pentir 21
Ffynnon Ddeiniolen	Llanddeiniolen 21, 26
Ffynnon Ddiarana	Enlli 4
Ffynnon Ddiog	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19
Ffynnon Ddunawd	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19†§, 20†
Ffynnon Engan	Llanengan 15, 18, 24, 41*
Ffynnon Eidda	Ysbyty Ifan 15
Ffynnon Eisteddfa	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Elan	Dolwyddelan 20, 23, 31, 33, 35, 36, 38
Ffynnon Fach	Bwlch Gorddinan, Dolwyddelan 27
Ffynnon Faglan	*Llanfaglan 4, 32, 33†*
Ffynnon Fair	Aberdaron 4, 15, 18, 52
	Bryncroes 17
	Llanfair-is-gaer 4, 7, 8, 11, *46, 46EH, 47*
	Llanrhos 3§, 31§, 35, 36*
	Nefyn 1, 4, 22*
Ffynnon Felin Fach	Pwllheli 41
Ffynnon Fron Olau	Llanrug 35*
Ffynnon Fyw	*Mynytho 10, 15, 17†, 19, 20, 24, 29, 38, 41,** 46
	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19
“Ffynnon Gadfarch”	Abererch 52
Ffynnon Galchog	Llandudno 2
Ffynnon Gaseg	Llandudno 2
Ffynnon Gatrin	Caerhun 42
Ffynnon Gelynnin	Llangelynnin 22, 34
Ffynnon Glanrafon Bach	Mynydd Llandygái 52
Ffynnon Gwernydd	*Gerlan 52EU**
Ffynnon Gwynwy	Llangelynnin 34*
Ffynnon Gybi	*Llangybi 7§, 17†, 18, 19, 26, 27, 30, 39,** 48, 52
Ffynnon Helen	Caernarfon 4, 26
Ffynnon Hendre Creuddyn	Cyffordd Llandudno 34*
Ffynnon Hywel	Dolwyddelan 26*
Ffynnon Ioan	Gw. St John’s Well
Ffynnon Iocws	*Pwllheli 25†**
Ffynnon Isaf	Porthmadog (Ardal y Gest) 19
Ffynnon Kyffin Square	Bangor 52
Ffynnon Lôn Cei	Porthmadog 11
Ffynnon Lôn 'berch	Pwllheli 12
Ffynnon Lleuddad	Tudweiliog 31
Ffynnon Lidiart yr Ysbyty	Tremadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Llygaid	Llandudno 2
Ffynnon Llywarch	Trefriw 15
Ffynnon Marl	Cyffordd Llandudno 32*
Ffynnon Mihangel	*Bwlch Gorddinan, Dolwyddelan 21, 24, 27**
Ffynnon Moel-y-gest	Porthmadog 11
Ffynnon Nant Adda	Porthmadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Nant Gadwan	Rhiw 9
Ffynnon Odliw	Glynllifon 4
Ffynnon Offeiriad	Dolwyddelan 15, 24
Ffynnon Owain Rolant	Enlli 4
Ffynnon Owain Glyndŵr	Beddgelert 27
Ffynnon Pant	Llanrug 35*
Ffynnon Pant Gwyn	Waunfawr 7, 8
Ffynnon Penlan (Pwmp y Dref)	Pwllheli 12
Ffynnon Penllech	Tudweiliog 4
Ffynnon Penrhynheli	Tremadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Pen-y-bronnydd	Tregarth 44EU*
Ffynnon Penymynydd	Llandudno 2
Ffynnon Powell	Llandudno 2
Ffynnon Redyw	Llanllyfni 7, 17, 18
Ffynnon Rofyr	Rhiw 9
Ffynnon Rufeinig	Llandudno 2
Ffynnon Sadwrn	Llandudno 2
Ffynnon Saint	Aberdaron 4, 9
	Cricieth 42
	*Rhiw 8, 9**
Ffynnon Sarn y Felin	*Aberdaron 8, 9**
Ffynnon Sgifftan	Pwllheli 12
Ffynnon Stryd y Farchnad	Pwllheli 12
Ffynnon Tai Morfa	Pwllheli 12
Ffynnon Talcymerau Bach	Pwllheli 12
Ffynnon Tan’radell	Enlli 4
Ffynnon Tan-y-clawdd	Pwllheli 12
Ffynnon Tan-y-clogwyn	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Troed yr Allt;	Pwllheli 12
Ffynnon Tŷ Coch	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Tyddyn Adi	Morfa Bychan (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Tyddyn Engan	Morfa Bychan (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Tyddyn Eithin	Borth y Gest (Ardal y Gest) 19
Ffynnon Tyddyn Iolyn	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Ty’n Buarth	Mynydd Llandygái 52EU
Ffynnon Ty’n Llwyn	Llanrug 35
Ffynnon Ty’nrodyn	Bangor 52
Ffynnon Uchaf	Porthmadog (Ardal y Gest) 19
	Enlli 4
Ffynnon Waen Cristin	Enlli 4
Ffynnon Weirglodd Bach	Enlli 4
Ffynnon Wen	Llandudno 2
	Rhostryfan 30*
Ffynnon Ynyscynhaearn	Pentrefelin (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon Wyddelan	Gw. Ffynnon Elan
Ffynnon y Berllan	Pwllheli 12
Ffynnon y Bracty	Pwllheli 12
Ffynnon y Cwm	Llandudno 2
Ffynnon y Dorlan	Llandudno 2
Ffynnon y Fedwnant	Pwllheli 12
Ffynnon y Foty	Rhostryfan 20
Ffynnon y Gogarth	Llandudno 2
Ffynnon y Priordy	Beddgelert 27
Ffynnon y Rhianod	Porthmadog (Ardal y Gest) 19§
Ffynnon y Winllan	Pwllheli 12
Ffynnon y Wrach	Tregarth 25*
Ffynnon yr Ardd Fawr	Bangor 52
Ffynnon yr Odyn	Llandudno 2, 32*
Ffynnon yr Offeiriad	Gw. Ffynnon Offeiriad
Ffynnon yr Onnen	Pwllheli 12, 15
Ffynhonnau Bangor	Bangor 52
Ffynhonnau Bryn-y-bedd	Dolwydelan 27
Ffynhonnau Morfa Lodge	Porthmadog 11
Ffynhonnau Pwllheli	Pwllheli 12
Ffynhonnau Trefriw	Trefriw 24
Ffynhonnau Tu hwnt i’r Bwlch	Porthmadog (Ardal y Gest) 19
Ffynhonnau’r Gogarth	(Darlith) Llandudno 47
Hen Ffynnon	Cwm-y-glo 46
Pistyll yr Eurych	Gw. Ffynnon y Wrach
St John’s Well	Bangor 21, 38
Tapiau Dŵr Mynydd Llandygái	*Mynydd Llandygái 52§EU**

Tu Hwnt i Glawdd Offa

Ethiopia

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Asheton Maryam	Lalibela 48, 48EH*
Nakuta La’ab	Lalibela 48, 48EH*

Iwerddon

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Bullán na Sύile	Aráinn Mór 27*
Ffynnon Ddeclan	Ard Mór 45EU*
Ffynnon Ddewi	Limerick 14
	Ballinaslaney (Olygate) 11, 49, 49EH
Ffynhonnau Brenin y Saboth	Kilgeever 27*
Ffynhonnau Gogledd Iwerddon	Gogledd Iwerddon 50*
Ffynnon Olcan	Antrim 50*
Ffynhonnau Sanctaidd Ynys Omey	Ynys Omey 27*
Ffynhonnau Saraín Sant	Clonmacnois 27*
Ffynhonnau y Saith Merch	Letterfrack 27*
Ffynhonnau y Santes Maling	Wexford 11*
Tobar na Naomh (Ffynnon y Saint)	Aráinn Mór 27*

Lloegr – Caer

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Capel St. John's Street

Caer 8

Lloegr – Cernyw

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynhonnau Alisa	St. Butyan 3†
Ffynhonnau Cernyw	Cernyw 29
Ffynhonnau Madron	Penzance 3
Ffynhonnau Sanctaidd	Sancreed 3

Lloegr – Cumbria

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Powdonnet Well	Morland, Cumbria 43
Saint Helen’s Well	Great Astby, Cumbria 43*

Lloegr – Glannau Mersi

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

The Monks’ Well

Wavertree 52*

Lloegr - Swydd Derby

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach

EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Wormhill	Wormhill 29*
Ffynhonnau Eyam	Eyam 29*
Ffynhonnau Tissington	Tissington 4*

Lloegr – Swydd Henffordd

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Glydog

Merthyr Clydog 29

Llydaw

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Le Conquet	Llydaw 21*
St Matthieu	Llydaw 21

Romania

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Bârsana	Sighet 41*
Ffynhonnau Maramureş	Maramureş 41*
Ffynhonnau Theodora	Sihla 32*
Tsiwrói	Maramureş 41*

Yr Alban

(Rhifyn efo * =ffoto † =llun § =map EH = erthygl y rhifyn electronig yn helaethach EU = erthygl yn y rhifyn electronig yn unig)

Ffynnon Gyndeyrn	Dinpelydr (Traprain Law) 48*
Ffynnon Yellabrun	Unst 46*

Cynnwys yr isod ar y wefan

Ffynhonnau ger Coeden Ywen

O Heb Ddŵr, Heb Ddim

Ffynhonnau Caerdydd a’r Cylch, Rhan 4,Robin Gwyndaf

Llygad y Fynnon 51

Yn ogystal â Ffynnon Sain Ffagan, dyma ychydig enghreifftiau o ffynhonnau eraill yng Nghymru â choeden ywen yn tyfu yn eu hymyl, neu yn eu cysgodi: Ffynnon Beuno, Clynnog Fawr, Arfon; Ffynnon Gwenlais, Llanfihangel Aberbythych, Sir Gaerfyrddin; Ffynnon Bedr, Llanbedrycennin, Sir Gaernarfon; Ffynnon Elias, Maldwyn; a Ffynnon Capel Llanfihangel Rhos-y-corn, Sir Gaerfyrddin.60 Yn Ffynnon Beuno, ger Capel Aelhaearn, Meirionnydd, yr oedd yn arfer unwaith i ddefnyddio cangen o bren ywen i daenellu dŵr o’r fanon ar gefnau gwartheg clwyfus.