LLANFACHRETH

FFYNNON Y CAPEL

(SH751225)

FFYNHONNAU ARDAL DOLGELLAU  

Eirlys Gruffydd

Mae ardal Dolgellau yn un gyfoethog ei ffynhonnau ac maent yn sicr yn haeddu ein sylw fel Cymdeithas. Braint i Ken a minnau oedd cael ymweld â dwy ohonynt ddechrau mis Mehefin yng nghwmni Rhys Gwyn, swyddog ym Mharc Cenedlaethol Eryri ac Aled Thomas, warden i’r Comisiwn Coedwigaeth. Roedd y ddwy ffynnon ym mhlwyf Llanfachreth, sef Ffynnon Llawr Dolserau (SH759199) a Ffynnon y Capel (SH751225). Heb arweiniad y ddau ni fyddai wedi bod yn bosibl i ni ddod o hyd i’r ffynhonnau a mawr yw ein dyled iddynt am rhoi o’u hamser i’n tywys gerllaw y dyfroedd tawel.

  GER FFYNNON Y CAPEL, LLANFACHRETH

  Ar ôl bod yn ymweld â Ffynnon Llawr Dolserau ymlaen â ni i bentref Llanfachreth. Ar ôl cyrraedd canol y pentref troesom i lawr y ffordd ar y chwith a oedd yn mynd heibio i’r tai ac i lawr yr allt tua’r capel. Yno, ar ochr y ffordd ond mewn cae y tu ôl i wrych a choed uchel yr oedd y ffynnon. Yn ôl traddodiad cafodd ei henw am fod mynachod o Abaty Cymer wedi codi capel ar y safle. Yn ôl yr hanes daeth Gwynog Sant i ymweld â Machreth Sant ac ar yr achlysur hwnnw parodd Machreth i’r ffynnon darddu o’r ddaear. Mae’n glamp o ffynnon, yn mesur bron i ugain troedfedd sgwâr gyda phump o risiau yn mynd i lawr at y dŵr. Roedd yn enwog am wella llygaid poenus a bu cyrchu tuag ati tan yn gymharol ddiweddar. Cariwyd dŵr ohoni i fedyddio plant yn eglwys y plwyf. Erbyn heddiw mae’r dŵr yn cael ei ddefnyddio i ddiwallu anghenion amaethyddol ac mae’r ffynnon wedi ei gorchuddio â tho sinc. Y bwriad yw gosod amgenach to drosti a fydd yn caniatáu i ymwelwyr weld y dŵr yn y ffynnon ond sydd ar yr un pryd yn eu diogelu rhag syrthio iddi. Edrychwn ymlaen at weld y cynlluniau arfaethedig a fydd yn adfer urddas y ffynnon ac yn bennod newydd yn ei hanes.

LLYGAD Y FFYNNON Rhif 19 Nadolig 2005

cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccf fccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc