LLANFACHRETH
FFYNNON Y CAPEL
(SH751225)
FFYNHONNAU ARDAL DOLGELLAU
Eirlys Gruffydd
Mae ardal Dolgellau yn un
gyfoethog ei ffynhonnau ac maent yn sicr yn haeddu ein sylw fel Cymdeithas.
Braint i Ken a minnau oedd cael ymweld â dwy ohonynt ddechrau mis Mehefin yng
nghwmni Rhys Gwyn, swyddog ym Mharc Cenedlaethol Eryri ac Aled Thomas, warden
i’r Comisiwn Coedwigaeth. Roedd y ddwy ffynnon ym mhlwyf Llanfachreth, sef Ffynnon
Llawr Dolserau (SH759199) a Ffynnon y
Capel (SH751225). Heb arweiniad y ddau ni fyddai wedi bod yn bosibl i ni
ddod o hyd i’r ffynhonnau a mawr yw ein dyled iddynt am rhoi o’u hamser
i’n tywys gerllaw y dyfroedd tawel.
GER FFYNNON Y
CAPEL, LLANFACHRETH
Ar ôl bod yn ymweld â Ffynnon
Llawr Dolserau ymlaen â ni i bentref Llanfachreth. Ar ôl cyrraedd canol y
pentref troesom i lawr y ffordd ar y chwith a oedd yn mynd heibio i’r tai ac i
lawr yr allt tua’r capel. Yno, ar ochr y ffordd ond mewn cae y tu ôl i wrych
a choed uchel yr oedd y ffynnon. Yn ôl traddodiad cafodd ei henw am fod
mynachod o Abaty Cymer wedi codi capel ar y safle. Yn ôl yr hanes daeth Gwynog
Sant i ymweld â Machreth Sant ac ar yr achlysur hwnnw parodd Machreth i’r
ffynnon darddu o’r ddaear. Mae’n glamp o ffynnon, yn mesur bron i ugain
troedfedd sgwâr gyda phump o risiau yn mynd i lawr at y dŵr. Roedd yn
enwog am wella llygaid poenus a bu cyrchu tuag ati tan yn gymharol ddiweddar.
Cariwyd dŵr ohoni i fedyddio plant yn eglwys y plwyf. Erbyn heddiw mae’r
dŵr yn cael ei ddefnyddio i ddiwallu anghenion amaethyddol ac mae’r
ffynnon wedi ei gorchuddio â tho sinc. Y bwriad yw gosod amgenach to drosti a
fydd yn caniatáu i ymwelwyr weld y dŵr yn y ffynnon ond sydd ar yr un pryd
yn eu diogelu rhag syrthio iddi. Edrychwn ymlaen at weld y cynlluniau
arfaethedig a fydd yn adfer urddas y ffynnon ac yn bennod newydd yn ei hanes.
LLYGAD
Y FFYNNON Rhif 19 Nadolig 2005
cffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccf
fccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffccffc